هفته نامه خبری رایزنی فرهنگی – برلین شماره ۵۵۳ – ۲ آذر ۱۴۰۰

یکی از مهم‌ترین نقل‌قول‌هایی که از سوی علامه سید محمد حسین طباطبایی مطرح شده، این است: «پیام شیعه یک جمله بیش نیست: خدا را بشناس». این گفته ممکن است بسیاری از ما را در جهان غرب متعجب کند، چرا که اندیشه‌های جهان تشیع تقریباً برای ما ناشناخته است. علامه طباطبایی یکی از مهم‌ترین عارفان و فیلسوفان عصر جدید ایران به شمار می‌رود. حتی می‌توان او را بزرگ‌ترین فیلسوف ایرانی در چند قرن اخیر نامید.

دانشگاه علامه طباطبایی که بزرگترین دانشکده علوم انسانی و اجتماعی ایران به شمار می‌رود، در سال ۱۳۶۳به یاد این عالم شیعه تاسیس شده است. شیعیان و روحانیون شیعه به خوبی علامه طباطبایی را می‌شناسند. این در حالی است که در آلمان به سختی می توان آثار او را در کتاب‌فروشی‌ها پیدا کرد. چرا که برای مدت طولانی، پژوهش‌های اسلامی در غرب عمدتاً بر جنبش‌های سنی متمرکز بود. در واقع از آنجا که اروپاییان در مرزهای خود عمدتاً با سنی‌ها در تماس بودند، بنابراین تا مدت‌ها شناختی نسبت به جهان تشیع نداشتند و در اواسط قرن بیستم از طریق آثار هانری کوربن، فیلسوف و ایران‌شناس فرانسوی با دیدگاه‌های معنوی شیعه آشنا شدند. کوربن، فیلسوفی هایدگری بود که در پی پرسش‌های بی‌پاسخ خود، در نهایت سر از ایران درآورده بود تا در حضور طباطبایی به عنوان مفسر فلسفه شیعی، پاسخ‌هایی برای پرسش‌های بی‌جواب خود بیابد.

علامه طباطبایی تاثیر بسیاری بر کوربن گذاشت. آثار این عارف شیعه باعث شد که کوربن با تشیع آشنا شود. علامه طباطبایی در سال ۱۹۰۳ میلادی در تبریز( شهری در غرب ایران) در خانواده‌ای به دنیا آمد که بیش از ۱۴ نسل از آن‌ها، از متکلمان و متفکران نامی بودند.

طباطبایی زبان عربی را در تبریز آموخت و مقدمات کلام شیعه را در این شهر فرا گرفت. پس از آن برای تحصیل در حوزه مطالعات اسلامی به نجف رفت و در آنجا به تحصیل علوم دینی پرداخت. او در طول مدت تحصیل خود، دروس فقه و اصول، تفسیر قرآن، حکمت و فلسفه، اخلاق و فقه الحدیث را نزد اساتید شناخته‌شده نجف آموخت و وقت خود را صرف شناخت ملاصدرا، فیلسوف ایران کرد. او نوشته‌های اولیور لیمن، استاد فلسفه دانشگاه کنتاکی درباره ملاصدرا را نیز مورد بررسی قرار داد. لیمن، ملاصدرا را مهم‌ترین و تاثیرگذارترین فیلسوف جهان اسلام در چهارصد سال اخیر توصیف کرده بود.

طباطبایی در نجف، دروسی مانند عارف الهیه، تفسیر قرآن، حکمت و فلسفه، اخلاق و فقه الحدیث را زیر نظر سیدعلی قاضی طباطبایی فرا گرفت. قاضی طباطبایی به‌عنوان عالم شیعه در نجف فعالیت می‌کرد. علامه طباطبایی در این مدت با تمرین معنوی که بر روزه، نماز و سکوت متمرکز بود، توانست درک عمیق‌تری نسبت به اسلام به‌دست آورد.

وی این کاوش درونی را هسته دین می دانست: «خداشناسی و معرفت نفس از یکدیگر جدا نیستند. زیرا کسی که وجود خود را می‌شناسد، وجود واقعی خدا را تشخیص خواهد داد.»

طباطبایی در ۳۱ سالگی به تبریز بازگشت و چندین سال در آنجا به تدریس پرداخت. بعدها پس از ناآرامی‌های جنگ جهانی دوم در قم اقامت گزید که امروزه به عنوان مرکز علوم دینی ایران شناخته می‌شود. طباطبایی در قم به تدریس تفسیر قرآن و فلسفه سنتی اسلامی پرداخت. او تلاش می‌کرد تا جوانانی را که به دلیل آشنایی با اندیشه‌های معاصر اروپایی در تضاد با سنت اسلامی قرار گرفته‌اند، به ریشه‌های فکری فرهنگ خود بازگرداند.

در این راستا، حلقه مطالعاتی از سوی این عالم جهان تشیع تشکیل شد که هدف آن نفی ماتریالیسم غربی و مقابله استدلالی با ایدئولوژی‌هایی از جمله مارکسیسم بود. برخی از اعضای این حلقه، بعدها نقش مهمی در انقلاب اسلامی سال ۱۹۷۹ ایفا کردند.

علامه طباطبایی شخصیتی استثنایی در اواسط قرن بیستم در قم بود. فروتنی او در نقدهای اندیشمندان معاصر نیز مورد تأکید قرار گرفته است. به طور مثال، او از به کار بردن ضمیر اول شخص مفرد در فارسی و عربی پرهیز می‌کرد. وی همواره بر اقامه نماز اول وقت، انجام امور خیر همراه با خلوص نیت و برای رضای خداوند تاکید داشت. اگر کسی به نشانه احترام می‌خواست دست او را ببوسد، به سرعت آن را در آستین لباسش می‌کشید.

حسین نصر، استاد مطالعات اسلامی در دانشگاه جورج واشنگتن در آمریکا که برخی از آثار علامه طباطبایی را ترجمه کرده است، درباره او می‌گوید:«شخصیت جذاب و دانش بالای علامه طباطبایی باعث شد که تعدادی از باهوش‌ترین و تواناترین شاگردان حوزه مطالعات اسلامی، به سوی او جذب شوند… هنوز برخی از سخنرانی‌های او را در مساجد قم به‌خوبی به یاد دارم، جایی که قریب به چهارصد طلبه پای سخنرانی او می‌نشستند.»

طباطبایی همچنین رهبری یک گروه مطالعاتی هفتگی را در تهران بر عهده داشت که در آن گروهی از روشنفکران ایرانی در کنار هانری کوربن فرانسوی، رئیس وقت اداره مطالعات ایرانی انجمن ایرانشناسی فرانسه در تهران، شرکت داشتند.

علامه طباطبایی در مجموع بیش از چهل کتاب نوشته است. بزرگترین دستاورد او، تالیف اثری به عنوان تفسیر المیزان است. او برای نگارش این تفسیر بیست جلدی از روشی پیروی می‌کند که خود آن را “تفسیر قرآن از طریق قرآن” نامیده است.

وی در تفسیر خود کوشیده است تا  علاوه ‌بر تفسیر آیات و بحث‌های لغوی در بخش‌هایی جداگانه با توجه به موضوع آیات، مباحث روایی، تاریخی، کلامی، فلسفی و اجتماعی را نیز بیان کند.

برخی از شاگردان ایشان از جمله آیت الله مرتضی مطهری نقش مهمی در شکل‌گیری انقلاب اسلامی داشتند و بسیاری از آن‌ها در ترورهای سیاسی اوایل انقلاب اسلامی ایران کشته شدند.

جالب است بدانید که افکار این عالم شیعه در محافل روشنفکری سنتی و مدرن ایران تأثیری ماندگار داشته است. طباطبایی تلاش می‌کرد تا با تشکیل حلقه‌ای از نخبگان در میان طبقات تحصیل کرده آشنا به اسلام با تفکر مادی‌گرایانه دنیای مدرن مقابله کنند.

طباطبایی در سال ۱۳۶۰ هجری شمسی درگذشت و در حرم حضرت فاطمه معصومه(س) در قم به خاک سپرده شد. با این وجود، آثار او هنوز هم در جهان تشیع اهمیت زیادی دارد. همانطور که نصر می‌گوید؛ زندگی و آثار وی می‌تواند تصویری واضح از سنت فکری-عرفانی که قرن‌ها در جهان تشیع وجود داشته است، به ما بدهد: « علامه مرد بسیار بزرگی بود. در هر دو ساحت فلسفه و تفسیر قرآن میدان‌دار به شمار می‌رفت و فیلسوفی دست اول بود. او ویژگی‌های منحصر به فردی مانند سخاوت، فروتنی و حقیقت‌جویی داشت و این خصلت‌ها او را از سایر دانشمندان مسلمان در طول قرن‌ها متمایز کرده است.»

لینک گزارش:

https://de.qantara.de/inhalt/40-todestag-des-schiitischen-gelehrten-allamah-tabatabayi-der-bescheidene-gelehrte-von-qom

 همان‌طور که گفته شد آمار مبتلایان به کرونا در آلمان رو به افزایش است و در عین‌حال، محدودیت‌های سخت کرونایی از بیست‌وپنجم نوامبر در این کشور برچیده خواهد شد. در مقابل، نمایندگان بوندستاگ آلمان تصمیم گرفته‌اند که شرایط جدیدی برای شهروندان در دوران جدید در نظر بگیرند. براین اساس، در ایالت‌هایی که میزان بستری افراد مبتلا به کرونا در بیمارستان‌ها زیاد باشد، افراد واکسینه نشده از ورود به فضاهای عمومی خاص منع خواهند شد. درنتیجه، تنها کسانی که واکسینه شده‌اند و افرادی که بهبود یافته‌اند، به امکاناتی چون سالن‌های ورزشی و سرویس‌های خدماتی دسترسی خواهند داشت. اما اگر میزان بستری شدن باز هم افزایش یابد، گواهی تست کرونا حتی از افراد واکسینه شده و بهبود یافته نیز درخواست خواهد شد.

در این میان، هنوز دستورالعملی برای اماکن مذهبی درنظر گرفته نشده است، اما این نگرانی برای بسیاری از مسلمانان ایجاد شده که نمازهای جمعه و مراسم دعا در مساجد امکان‌پذیر نباشد. اعضای مساجد از ابتدای شیوع کرونا همکاری خوبی با دولت‌های ایالتی و فدرال داشته‌اند و محدودیت‌های کرونایی را به طور کامل اجرا کرده‌اند. حتی بسیاری از مساجد پس از پایان قرنطینه‌ها نیز اعلام کردند که نمازگزاران باید سجاده نماز خود را به همراه داشته باشند و برای حضور در مراسم خاص ثبت‌نام کنند. در شرایط کنونی نیز، به نظر می‌رسد که آن‌ها می‌خواهند که همگام با جامعه آلمان پیش روند. رجب بیلگن، رئیس شورای مسلمانان در نیدرزاکسن، به اشاره به شرایط جدید وضع شده از سوی نمایندگان بوندستاگ گفت:« ما در حال‌حاضر در حال بررسی شرایط موجود هستیم و تلاش می‌کنیم تا این مقررات را رعایت کنیم. با این وجود، اگر نتوانیم همه امکانات را فراهم کنیم، ممکن است برخی مقررات را اجرا نکنیم. به هر حال، برگزاری نماز جمعه برای ما اهمیت بسیاری دارد و بسیاری از مساجد در حد یک نمازخانه و یا اتاق هستند.»

براساس اصل آزادی مذهب در قانون اساسی آلمان، دولت و سیاستمداران آلمانی نمی‌توانند در امور مذهبی افراد دخالت چندانی داشته باشند. به همین‌دلیل نمایندگان بوندستاگ و دولت فدرال محدودیت‌های کمتری برای جوامع مذهبی در دوران کرونا در نظر می‌گیرند. نوربرت مولر از اعضای شورای مسلمانان هامبورگ در این باره گفت:«نمایندگان پارلمان آلمان از اقدامات قانونی علیه جوامع مذهبی می‌ترسند. چرا که چنین کاری کاملا با قانون اساسی آلمام مغایر است. با این وجود، در اوج بحران کرونا و به دلیل حفظ سلامت اعضای جوامع مذهبی، بسیاری از مراسم مذهبی تعطیل شد. حتی محدودیت‌های برای دعا در کلیساها و همچنین برگزاری نمازجمعه در مساجد به اجرا درآمد.»

او درباره اجرای شرایط جدید در مساجد نیز گفت:« حتی اگر نمایندگان بوندستاگ سخت‌گیری کمتری نسبت به اماکن مذهبی داشته باشند، من ترجیح می‌دهم که این شرایط در مساجد نیز اجرا شود. بدین ترتیب تنها افراد واکسینه‌شده و همچنین بهبودیافتگان امکان حضور در مساجد را خواهند داشت. از آنجا که اکثر مسلمانان واکسینه شده‌اند، درنتیجه چنین مقرراتی موجب می‌شود که مراسم نماز جماعت دوباره به شکل سنتی در مساجد برگزار شود. علاوه بر این، کسانی که واکسینه نشده‌اند نیز مجبور خواهند شد که واکسن بزنند.»

به گفته مولر جوامع مساجد در هامبورگ فعالانه تلاش می‌کنند تا مسلمانان و سایر شهروندان را به واکسینه‌شدن ترغیب کنند.

رجب بیلگن، رئیس شورای مسلمانان در نیدرزاکسن نیز تاکید کرد که مواضع جوامع اسلامی در تمام ایالت‌ها در قبال واکسیناسیون و رعایت محدودیت‌های کرونایی، روشن است. او گفت:« امامان جماعت مکرر در نماز جمعه تاکید کرده‌اند که اعضای مساجد باید واکسینه شوند و واکسیناسیون در شرایط کنونی، یک وظیفه اخلاقی-مذهبی برای همه افراد جامعه به شمار می‌رود. با توجه به خطری که کرونا برای جام انسان‌ها دارد، واکسیناسیون نوعی محافظت از خود و سایر شهروندان است.»

لینک گزارش:

https://www.ndr.de/kultur/Wie-reagieren-die-Moscheegemeinden-auf-die-verschaerfte-Corona-Lage,freitagsforum938.html

موسسه خاورمیانه دانشگاه لودویگ ماکسیمیلیان مونیخ، در تاریخ سیزدهم و چهاردهم ژانویه سال جاری، کارگاهی درباره رویکردهای نوین در مطالعات اسلامی برگزار می‌کند. در واقع این کارگاه دو روزه، از منظری جدید، جهان اسلام را مورد مطالعه قرار می‌دهد. شرکت‌کنندگان در این کارگاه، به بررسی زیبایی‌شناسی و فرهنگ مادی در خاورمیانه می‌پردازند و زندگی روزمره، ساختار اجتماعی و ائتلاف‌های اقتصادی و سیاسی در کشورهای اسلامی را مورد مطالعه قرار می‌دهند.

از این‌رو، دانشگاه لودویگ ماکسیمیلیان مونیخ طی فراخوانی از تمامی دانشجویان و محققانی که در حوزه مطالعات اسلامی به تحصیل و یا کار مشغولند، درخواست کرده است تا برای شرکت در این کارگاه اقدام کنند. براساس اطلاعاتی که بر روی سایت دانشگاه قرار گرفته است؛ تنها ۱۰ نفر برای سخنرانی در این کارگاه انتخاب خواهند شد. علاقمندان به شرکت در این کارگاه، باید نامه انگیزشی حداکثر در ۱۵۰ کلمه برای مسئولان موسسه خاورمیانه دانشگاه لودویگ ماکسیمیلیان ارسال کنند. دانشگاه لودویگ ماکسیمیلیان مونیخ از بزرگترین دانشگاه‌های آلمان به شمار می‌رود. این دانشگاه اولین موسسه آموزش عالی در ایالت بایرن بود که در سال ۱۴۷۲ میلادی تاسیس شد. اگر مایلید در کارگاه مذکور شرکت کنید و یا می‌خواهید اطلاعات بیشتری درباره آن به دست‌ آورید، می‌توانید به سایت زیر مراجعه کنید:

https://www.naher-osten.uni-muenchen.de/wasistlosaminstitut/veranstaltungen/cfp-19mws/index.html

تحصیل در ایسلند فرصتی استثنایی برای بسیاری از دانشجویان بین‌المللی به شمار می‌رود، چرا که فارغ‌التحصیلان کشور ایسلند به راحتی می‌توانند در هر جا که بخواهند کار پیدا کنند. علاوه بر این‌ها، سیستم آموزشی در این کشور فرصتی برابر را برای تحصیل همه افراد فراهم کرده و تحصیل در دانشگاه‌های دولتی این کشور رایگان است. البته دانشجویان در بیشتر دانشگاه‌های دولتی باید به زبان ایسلندی به تحصیل بپردازند، اما رشته‌ها و دوره‌هایی در دانشگاه‌های این کشور ارائه می‌شود که به زبان انگلیسی است. بنابراین ایسلند مقصد محبوبی برای دانشجویان از سراسر جهان و به خصوص اروپا به شمار می‌رود. علاوه بر این، دانشگاه‌های ایسلند تلاش می‌کنند تا روابط خود با مراکز علمی در کشورهای پیشرفته را گسترش دهند. آن‌ها پروژه‌های مشترک زیادی با دانشگاه‌های سایر کشورهای جهان دارند. آلمان از جمله کشورهایی است که تبادلات آکادمیک بسیاری با ایسلند برقرار کرده است. موسسه تبادلات آکادمیک آلمان در ریکیاویک نه تنها به دانشجویان و محققان آلمانی و ایسلندی برای پیدا کردن فرصت‌های مطالعاتی و تحقیقاتی مشاوره می‌دهد، بلکه به گسترش روابط دانشگاه‌های دو کشور نیز کمک می‌کند. اگر مایلید اطلاعات بیشتری درباره این موسسه به دست آورید، به سایت زیر مراجعه کنید:

https://www.daad.de/de/laenderinformationen/europa/island/ueberblick-bildung-und-wissenschaft/

فعالیت‌های فرهنگی

شبکه آلمانی-ایسلندی نیز با هدف گسترش تبادلات فرهنگی دو کشور و آشنایی شهروندان آن‌ها با یکدیگر در ریکیاویک تاسیس شده است.این شبکه رویدادهای فرهنگی و هنری مختلفی را برگزار می‌کند. همچنین این انجمن، دوره‌هایی برای یادگیری زبان آلمانی برگزار می‌کند.  علاوه بر این، علاقمندان می‌توانند از کتابخانه آلمانی این انجمن نیز استفاده کنند. اگر مایلید اطلاعات بیشتری درباره فعالیت‌های این شبکه به دست آورید، به سایت زیر مراجعه کنید.

http://netzwerk.weebly.com/neu-in-island.html

https://www.auswaertiges-amt.de/de/aussenpolitik/laender/island-node/bilateral/210044?openAccordionId=item-210048-0-panel

فستیوال سه روزه فیلم “ایران از دریچه‌های متفاوت” در روزهای دوازدهم تا چهاردهم ماه نوامبر در موزه پرگامون برلین برگزار شد. در این فستیوال، فیلم‌های بلند وکوتاه، مستند و انیمیشن به نمایش درآمد. همچنین در بخشی از این جشنواره نیز فیلم‌های کارگردانان جوان نشان داده شد. علاوه بر این‌ها، پس از نمایش هر فیلم، جلسات پرسش و پاسخ با حضور هنرمندان ایرانی نیز برگزار شد.

در این فستیوال، تمرکز برگزارکنندگان بر فیلم‌های بود که تغییرات فرهنگی-اجتماعی در ایران را نمایش می‌دادند. به طور مثال، برخی از این فیلم‌ها به زندگی مهاجران افغان در ایران اشاره داشتند و برخی دیگر، زندگی روزمره مردم ایران را به نمایش می‌گذاشتند.

شایان ذکر است که به دلیل شیوع دوباره کرونا در آلمان و شرایط سخت سفر به این کشور، مسئولان موزه پرگامون برلین تصمیم گرفتند تا این فیلم‌ها را به صورت آنلاین نیز برای علاقمندان به سینمای ایران پخش کنند. بدین ترتیب از تاریخ پانزدهم تا بیست‌ودوم ماه نوامبر نیز این فیلم‌ها و نشست‌های تخصصی مربوط به آن در سایت ایران ویژن قابل دسترسی بود. اگر دوست دارید، اطلاعات بیشتری درباره این فستیوال به دست آورید، به سایت زیر مراجعه کنید:

https://www.smb.museum/nachrichten/detail/filmreihe-iran-through-different-lenses-vom-12-bis-14-november-2021-in-der-james-simon-galerie/

موزه کونست پالاست دوسلدورف برای علاقمندان به آثار هنری شناخته شده است. بنیاد موزه کونست پالاست در سال ۱۹۱۳ تاسیس شد و بعدها در سال ۲۰۰۰ به شکل امروزی خود درآمد. موزه کونست پالاست در حال‌حاضر، مجموعه‌ای ۷۰ هزارتایی از عکس و گرافیک و آثار هنری از دوران‌ باروک، گوتیک، رنسانس و همچنین قرن نوزدهم و بیستم را در خود جای داده است. همچنین در این موزه می‌توان با برخی از آثار هنرمندان روسی، ایرانی و ژاپنی در اوایل قرن سوم پیش از میلاد نیز آشنا شد.

علاوه بر این‌ها، مجموعه آثار و نقاشی‌های مربوط به دوره باروک و رنسانس یکی از بزرگترین بخش‌های موزه کونست پالست را تشکیل می‌دهد. در این بخش توضیحات کاملی درباره آثار مختلف وجود دارد، اما راهنمایان موزه نیز به سوالات بازدیدکنندگان به خوبی پاسخ می‌دهند. همچنین، بخش بایگانی موزه، اسناد زیادی درباره آثار تاریخی و هنری از دوران گذشته تا به امروز را در خود جای داده است و از این‌رو، بسیاری از دانشجویان رشته تاریخ هنر و همچنین محققان این حوزه از آن استفاده می‌کنند.

علاوه بر این‌ها، گردش در حیاط موزه نیز برای بسیاری از بازدیدکنندگان داخلی و خارجی جذاب است. اگر دوست دارید اطلاعات بیشتری درباره این موزه کسب کنید، به لینک زیر مراجعه کنید:

https://www.kunstpalast.de/en/home

منبع: آمازون

کتاب “دانش مقدماتی اسلام” اثر دلاور سلوی که در سال ۲۰۲۱ به زبان آلمانی به چاپ رسیده است،  اطلاعات مفیدی به صورت فشرده درباره اصول دین اسلام به تازه‌واردان به این دین می‌دهد. این کتاب برای همه کسانی که به تازگی به دین اسلام گرویده‌اند و یا غیرمسلمانانی که می‌خواهند اطلاعات مفیدی درباره دین اسلام به دست آورند، مفید است. بخش اول کتاب به اصول دین اسلام مانند توحید، نبوت و معاد پرداخته است. همچنین بخش دیگری از کتاب نیز، فروع دین اسلام مانند نماز، روزه، زکات، حج و … را برای مخاطبان شرح داده است. در قسمت پایانی این اثر نیز، دعاها و سوره‌هایی از قرآن کریم وجود دارد.

Publisher ‏ : ‎ Erol Medien; 3rd edition (1 Jun. 2021)
Language ‏ : ‎ German
Paperback ‏ : ‎ ۱۵۲ pages
ISBN-13 ‏ : ‎ ۹۷۸-۳۹۵۷۰۷۱۴۶۰
Dilaver Selvi