هفته نامه خبری رایزنی فرهنگی – برلین شماره ۴۷۴ – ۲۲ اردیبهشت ماه ۹۹

نخستین شماره روزنامه‌ بیلد در ۲۴ ژوئن سال ۱۹۵۲ توسط بنگاه انتشاراتی اکسل اشپرینگر منتشر شد. روزنامه‌ای چهار صفحه‌ای که به قیمت ۱۰ فینیگ توزیع می‌شد و هدف از انتشار آن در ابتدا جلب مخاطب بود. از این رو، صفحات این نشریه با عکس‌های بزرگ و مطالبی کوتاه، درباره واقع مهم جهان، مسابقات مهم ورزشی، داستان، شایعات و طنز بسته می‌شد. در آن زمان، فروشندگان خیابانی، مسئول فروش روزنامه بودند و بیلد با تیراژ ۴۵۵ هزار نسخه، یکی از مهم‌ترین روزنامه‌های آلمان به شمار می‌رفت. در دسامبر سال ۱۹۵۲، مسئولان بیلد توانستند اولین آگهی روزنامه را هم بگیرند و  شرایط مالی نشریه را بهبود بخشند. همچنین با گذشت زمان، از تعداد عکس‌های روزنامه کاسته و به حجم مطالب اضافه شد. بدین‌ترتیب، نشریه بیلد، خوانندگان بیشتری پیدا کرد. در سال ۱۹۵۶، تیراژ روزنامه به ۲.۵ میلیون نسخه رسید و اولین شماره بیلد آم زون‌تاگ( نشریه مخصوص روز یکشنبه) نیز منتشر شد. دو سال بعد، تیراژ روزنامه حتی به ۳ میلیون نسخه رسید و بدین‌ترتیب نشریه بیلد به پرتیراژترین روزنامه اروپا بدل شد. از این رو، بنگاه انتشاراتی اکسل اشپرینگر در سال ۱۹۵۹، ساختمانی جدید برای چاپ‌خانه بیلد درنظر گرفت.

خط مشی روزنامه

مسئولان روزنامه بیلد در دهه ۶۰ میلادی تصمیم گرفتند تا محتوای این نشریه را به سلیقه مردم عادی نزدیک‌تر کنند. در نتیجه، بیشتر محتوای روزنامه به ستاره‌های سینما، ورزش و افراد مشهور اختصاص یافت. این در حالی بود که سیاست داخلی آلمان نیز برای مسئولان بنگاه انتشاراتی اکسل اشپرینگر و سردبیران نشریه بیلد مهم بود. مسئولان بیلد از مخالفان سرسخت تقسیم آلمان بودند و در این روزنامه همواره مطالبی علیه کمونیسم و در مخالفت با تقسیم کشور به آلمان شرقی و غربی، منتشر می‌کردند. حتی پس از آنکه آلمان به دو بخش شرقی و غربی تقسیم شد، مسئولان روزنامه بیلد در اقدامی اعتراضی، طرحی گرافیکی در صفحه اول روزنامه منتشر کردند که در آن، دو بخش کشور به وسیله سیم‌های خاردار از هم جدا شده بود. نشریه بیلد به تدریج جایگاه ویژه‌ای در میان شهروندان عادی آلمان پیدا کرد. در سال ۱۹۶۴، سردبیران بیلد موفق شدند بر سیاست آلمان نیز تاثیر بگذارند. در آن سال، وزیر پست و ارتباطات آلمان از افزایش هزینه‌های تلفن خبر داده بود، اما گزارش‌های موثر بیلد باعث شد که دولت وقت از تصمم خود صرف‌نظر کند. به نظر می‌رسید که روزنامه بیلد در میان شهروندان جایگاه ویژه‌ای پیدا کرده است، اما به یکباره شرایط تغییر کرد. جنبش دانشجویی آلمان در دهه ۶۰ میلادی فعال‌تر شد. این در حالی بود که نشریات اکسل اشپرینگر از جمله بیلد ارتباط خوبی با جنبش‌های دانشجویی نداشتند. سرانجام انتقادات مطبوعات اکسل اشپرینگر از جنبش دانشجویی باعث ناراحتی دانشجویان معترض شد. از اواخر سال ۱۹۶۶، معترضان به روش‌های مختلف، اقدامات نشریات متعلق به اشپرینگر را محکوم ‌‌‌کردند. این در حالی بود که سیاستمداران آلمان، در آن زمان از اقدامات بنگاه اشپرینگر اظهار رضایت داشتند. در سال ۱۹۶۷، جنبش دانشجویی آلمان که خود را اپوزیسیون خارج از پارلمان می‌نامید، خواستار تحریم توزیع و خرید مطبوعات متعلق به اشپرینگر از جمله بیلد شد. کمی بعد، یکی از دانشجویان معترض توسط پلیس مورد اصابت گلوله قرار گرفت و اوضاع وخیم‌تر شد. روزنامه بیلد در گزارش‌های خود، دانشجویان معترض را متجاوز و خرابکار نامید و این حرکت روابط میان اعضای نشریه بیلد و معترضان را خراب‌تر ‌کرد. یکسال پس از آن، جوان ۲۳ ساله‌ای به نام یوزف باخمان که به محافل نئونازی وابسته بود، به یکی از رهبران جنبش دانشجویی آلمان به نام دوچکه شلیک کرد. دوچکه در این سوء‌قصد به شدت آسیب دید، اما زنده ماند. پس از این سوءقصد، ناآرامی‌های گسترده‌ای در شهرهای برلین، هامبورگ، مونیخ و اسن در گرفت. معترضان، رسانه‌هایی از جمله بیلد را عامل اصلی نفرت‌پراکنی علیه دوچکه و آماده‌سازی فضا برای ترور او می‌دانستند و با کوکتل مولوتف به مرکز رسانه‌ای اشپرینگر در برلین حمله کردند. در این میان، برخی از دانشجویان نیز کمپین تحریم توزیع روزنامه‌ بیلد و سایر نشریات اشپرینگر را به راه انداختند. بحث تا حدی جدی شد که بسیاری از نویسندگان و حتی سیاستمداران چپگرا نیز کمپینی به راه انداختند و کار برای نشریه بیلد و دیگر نشریات اشپرینگر را محکوم کردند. این عوامل باعث شد که تیراژ روزنامه بیلد کاهش یابد. اما این پایان کار بیلد نبود. مسئولان اکسل اشپرینگر با تغییر کادر سردبیری و سیاست‌‌گذاری جدید توانستند در فاصله نسبتا کوتاهی، تیراژ این روزنامه را به ۴ میلیون نسخه برسانند. کمی بعد، سردبیران روزنامه بیلد در مقابل سیاستمداران شوروری، به حمایت از دولت آمریکا پرداختند. در ژوئیه سال ۱۹۶۹، روزنامه بیلد نام خود را برای یک روز به “روزنامه ماه“ تغییر داد. این‌کار به افتخار فرود نیل آرمسترانگ، فضانورد آمریکایی بر روی ماه انجام شد. نیل آرمسترانگ، اولین انسانی بود که بر کره ماه قدم گذاشت و مسئولان روزنامه بیلد معتقد بودند که با این حرکت، آمریکایی‌ها در مسابقه فضایی با اتحاد جماهیر شوروی سابق پیروز شده‌اند. البته حمایت بیلد از ایالات متحده آمریکا به همین‌جا ختم نشد. سردمداران این نشریه، سال‌ها است که در گزارشات مختلف از سیاست‌های آمریکا حمایت می‌کنند. علاوه بر این،‌ در دو دهه اخیر، روزنامه بیلد حامی سیاست‌های اسرائیل و سیاستمداران راستگرا نیز بوده است. حتی بسیاری این روزنامه را به عنوان یاری‌دهنده حزب راستگرای آلترناتیو برای آلمان می‌شناسند. میشائیل اشپرنگ، سردبیر اسبق بیلد در سال ۲۰۱۸، در گفت‌وگو با نشریه تاگس‌اشپیگل گفت:«مسئولان نشریه بیلد سعی می‌کنند تا دولت مرکل را تضعیف کند و مهاجران و پناهجویان را به عنوان عوامل خشونت‌ در جامعه نشان دهد. اما در مقابل زمانی که یک آلمانی به پناهجویی آسیب می‌رساند، این خبر بی‌اهمیت جلوه داده می‌شود. این نشریه به شکل غیررسمی سیاست‌های حزب راستگری آلترناتیو برای آلمان را ترویج و تبلیغ می‌کند.»

حتی برخی از نویسندگان و روزنامه‌نگاران آلمانی نیز معتقدند که روزنامه بیلد از سال ۲۰۱۵ تلاش کرده تا سیاست‌های آنگلا مرکل در برابر پناهجویان را محکوم کند. بررسی گزارش‌های منتشر شده در این نشریه نشان می‌دهد که حتی اخبار مربوط به پناهجویان نیز در این روزنامه تحریف می‌شود.

از سوی دیگر سردبیران نشریاتی مانند اشپیگل معتقدند که نشریه بیلد براساس سلیقه مردم و سیاستمداران آمریکایی و بریتانیایی منتشر می‌شود. از نگاه آنان، این نشریه تنها با چاپ عکس‌هایی از زنان و همچنین انتشار شایعات درباره افراد مشهور توانسته مخاطبانی جذب کند. برخی روزنامه‌نگاران حتی معتقدند که خبرنگاران بیلد با نقض حریم خصوصی افراد مشهور، توانسته‌اند خوانندگان خود را افزایش دهند.

تاسیس بخش آنلاین

همان‌طور که پیش‌تر گفته شد، نشریه بیلد در تاریخ انتشار  خود، مسیر پرفراز و نشیبی را از سر گذرانده است. حتی تیراژ این روزنامه در سال‌های اخیر کاهش یافته است. با این وجود، براساس آمارهایی که در سال ۲۰۱۹ توسط دولت فدرال منتشر شد، این روزنامه با تیراژ بیش از ۲ میلیون نسخه، هنوز هم پرتیراژترین روزنامه آلمان محسوب می‌شود.

نشریه بیلد در حال‌حاضر در سطح فدرال و همچنین به صورت منطقه‌ای(در ۲۵ شهر آلمان) منتشر می‌شود. علاوه بر این، روزنامه بیلد در ۴۴ کشور جهان نیز قابل دسترس است. با این وجود، اهمیت روزافزون اینترنت در زندگی انسان‌ها، مسئولان نشریه بیلد را بر آن داشت تا سایت نشریه بیلد را در سال ۱۹۹۶ پایه‌گذاری کنند. سایت بیلد از ابتدا با استقبال طرفداران این نشریه مواجه شد و هنوز هم پربازدیدترین سایت خبری آلمان به شمار می‌رود. براساس آمارهای منتشرشده، این سایت در سال ۲۰۱۹، بیش از ۲۵ میلیون بازدیدکننده داشته است. جالب است که بدانید؛ تاکنون سایت هیچ یک از روزنامه‌های اروپا، این تعداد بازدیدکننده نداشته است.

ضمائم بیلد

سال‌هاست که تیم مدیریتی بیلد سعی دارند مجلات تخصصی و ضمائم خواندنی را در کنار این روزنامه منتشر کنند. در این سال‌ها بیلد ام زون‌تاگ، بیلد زنان، بیلد ورزشی، بیلد هفته، بیلد ماشین، بیلد کامپیوتر، بیلد دوچرخه، بیلد سفر، بیلد حیوانات و … نیز به شمار نشریات بیلد اضافه شده‌اند و به صورت هفته‌نامه، دو هفته‌نامه و ماه‌نامه منتشر می‌شوند.

آلمان از نخستین کشور‌های غربی بود که در سال ۲۰۰۲ برای گفت‌وگو با کشورهای اسلامی برنامه‌ریزی کرد. ایجاد دفتری با عنوان “کمیسیون گفت‌وگوی بین فرهنگ‌ها“ محصول آن دوران است. در آن زمان، بخش فرهنگی وزارت خارجه آلمان، اعلام کرد که آمادگی دارد تا در تمام سطوح با کشورهای اسلامی تعامل داشته باشد. بدین‌ ترتیب، گفت‌وگو با جهان اسلام به یکی از مهم‌ترین فعالیت‌های وزارت خارجه آلمان تبدیل شد و به تدریج شعبه‌هایی از مؤسسه گوته، موسسه تبادلات آکادمیک آلمان و مدارس خارجی آلمان در کشورهای اسلامی افتتاح شد. عربستان از جمله کشورهای اسلامی است که در سال‌های اخیر مورد توجه مسئولان دولت آلمان قرار گرفته است. آلمانی‌ها معتقدند مقامات عربستان با بودجه‌های زیاد و تبلیغات فراوان تلاش می‌کنند تا اندیشه‌های فرقه وهابیت را در آلمان توسعه دهند. در نتیجه دولت آلمان سال‌ها است که برای مقابله با این روند، برنامه‌های فرهنگی و آموزشی متعددی برای شهروندان عربستان برنامه‌ریزی می‌کند تا آن‌ها را با فرهنگ و باروهای غربی آشنا کند. البته سال‌ها پیش از آنکه فعالیت‌های رسمی دولت آلمان در عربستان آغاز شود، شهروندان آلمانی ساکن عربستان، دست به کار شدند و در سال ۱۹۷۵، مدارس آلمانی را در دو شهر جده و ریاض تاسیس کردند. این مدارس که هنوز هم از معروف‌ترین مدارس آلمان در خارج از این کشور محسوب می‌شوند، در ابتدا با استقبال خانواده‌های مصری و آلمانی ساکن جده و ریاض مواجه شدند. اما بعدها توانستند نظر گروهی از خانواده‌های عربستان را نیز جلب کنند. در این مدارس، کلاس‌های درس تا مقطع دبیرستان دایر است. مدرسه آلمانی جده همچنین کلاس‌های دیپلم زبان آلمانی را نیز برگزار می‌کند. از دیگر اقدامات فرهنگی و آموزشی آلمان در عربستان، تاسیس موسسه تبادلات آکادمیک در ریاض است. این موسسه، هر سال، کمک‌هزینه‌های زیادی به دانشجویان عربستانی که مایل به ادامه تحصیل در آلمان هستند، اهدا می‌کند. در سایت موسسه تبادلات آکادمیک در ریاض، اطلاعات زیادی درباره زندگی در آلمان، دانشگاه‌ها، موسسات تحقیقاتی و بورس‌های تحصیلی وجود دارد. همچنین در بخش دیگری از سایت، اطلاعات مفیدی درباره تبادل دانشجو با عربستان و فرصت‌های تحصیلی و تحقیقاتی در این کشور نیز دیده می‌شود. همچنین از سال ۲۰۱۴، موسسه گوته نیز در ریاض تاسیس شده است. این موسسه، دوره‌‌های آموزشی مختلفی را برای زبان‌آموزان و معلمان زبان آلمانی در ریاض برگزار می‌کند. در کنار این‌ها، موسسات باستان‌شناسی آلمان و بسیاری از دانشگاه‌های این کشور مانند ماربورگ نیز در شهر تیماء عربستان پروژه‌های زیادی انجام می‌دهند و با کمیسیون گردشگری و میراث ملی عربستان روابط تنگاتنگی دارند. همچنین بسیاری از موسسات پژوهشی مانند ماکس پلانک نیز در کشور عربستان فعالیت می‌کنند. علاوه بر این‌ها، سفارت آلمان در ریاض و همچنین کنسولگری این کشور در جده با برگزاری نمایشگاه، کنسرت و پخش فیلم‌ سعی می‌کنند تا جوانان و شهروندان عربستانی را با فرهنگ آلمان آشنا کنند.

فعالیت‌های فرهنگی عربستان

بسیاری در آلمان و سایر کشورهای اروپایی معتقدند که مهم‌ترین فعالیت فرهنگی عربستان در خارج از مرزهای این کشور، توسعه اندیشه‌های افراطی است. سه سال پیش، یک موسسه تحقیقاتی انگلستان مدعی شد که عربستان از حامیان اصلی افراط‌گرایی در جهان است. در واقع، نتایج موسسه تحقیقاتی “هنری جکسون سوسایتی” نشان می‌داد که عربستان ظرف ۵۰ سال گذشته( از سال ۲۰۱۷)، دست‌کم ۷۶ میلیارد یورو صرف صدور جنبش مذهبی وهابیت در سراسر جهان کرده است. هم‌زمان با انتشار نتایج این پژوهش، سوزانه شرودر، مدیر مرکز تحقیقات جهانی اسلام در هامبورگ نیز در گفت‌وگو با دویچه‌وله، نتایج موسسه تحقیقاتی انگلستان را تایید کرد. او همچنین درباره حمایت عربستان از گروه‌های افراطی در آلمان گفت:« عربستان سعودی تنها به صدور پول بسنده نمی‌کند و منابع تبلیغاتی نیز در اختیار پیروانش قرار می‌دهد. حکومت عربستان، افرادی تحت تاثیر خود قرار می‌دهد و به آن‌ها بودجه می‌دهد تا مساجد، مراکز فرهنگی و آموزشی در اروپا بسازند. وظیفه اصلی این مراکز، تبلیغات ایدئولوژیک جنبش وهابیت است.» یکسال پس از این تحقیقات، اداره حفاظت از قانون اساسی فدرال نیز اعلام کرد که چندین سازمان اسلامی از عربستان از گروه‌های سلفی در آلمان حمایت می‌کنند. براساس گزارش این اداره، این سازمان‌ها با حمایت مالی از پناهندگان، ساخت مساجد در آلمان و فرستادن واعظان افراطی به این کشور، تلاش می‌کنند تا اندیشه‌های سلفی را توسعه دهند. با همه این‌ها، دولت عربستان و سازمان‌های وابسته به آن در اروپا همواره این اتهامات را رد کرده‌اند. سفیر عربستان در آلمان در سال ۲۰۱۵ به رسانه‌ها گفته بود که دولت عربستان نیز مانند دولت فدرال مخالف ترویج افراط‌گرایی دینی است. به اعتقاد او، رسانه‌های آلمانی باعث گسترش شایعات درباره فعالیت‌های عربستان در آلمان می‌شوند. از سوی دیگر، عربستان در سال‌های اخیر تلاش می‌کند تا چهره‌ای متفاوت از خود نشان دهد. در سال جاری، دبیرکل اتحادیه جهانی اسلامی در سفری که به آلمان داشت، به بازدید آشویتس رفت. این برای اولین‌بار بود که یک مقام عالی‌رتبه از یک سازمان بین‌المللی اسلامی از اردوگاه‌های کار اجباری آلمان نازی بازدید می‌کرد. همه می‌دانند که بودجه اتحادیه جهانی اسلامی از سوی دولتمردان عربستان سعودی تامین می‌شود و دیدار از آشویتس نیز بدون هماهنگی با آن‌ها انجام نشده است. البته فعالیت‌های عربستان تنها به این‌ها ختم نمی‌شود. چند سالی است که در دانشگاه ملک سعود، دوره‌ای برای ترجمه آلمانی-عربی راه‌ اندازی شده است. این دانشگاه، بزرگترین دانشگاه عربستان سعودی است و بسیاری از جوانان عربستان برای ادامه تحصیل به این دانشگاه می‌روند. علاوه بر این، کشور عربستان از حضور دانشجویان خود در دوره‌های آموزشی و تحقیقاتی آلمان حمایت می‌کند. در این راستا، حکومت عربستان برای کمک به دانشجویانی که می‌خواهند برای ادامه تحصیل و یا تحقیقات خود به آلمان سفر کنند، کمک‌هزینه‌هایی را در نظر گرفته است.

در ابتدای این نامه که در سایت مرکز اسلامی هامبورگ منتشر شده، آمده است:« کلیساها، کنیسه‌ها، معابد و مساجد، مکان‌های برای عبادت و ارتباط ذهنی و معنوی با خدا هستند. این مکان‌های مذهبی در میان پیروان ادیان از اهمیت ویژه‌ای برخوردار دارند. احترام به عبادتگاه‌ها در تمام ادیان و مذاهب توصیه شده است. همچنین پیروان همه ادیان می‌دانند که باید نسبت به کتاب مقدس و سایر کتاب‌های دینی با احترام برخورد کنند. کشور آلمان، مهد همزیستی و گفت‌وگو میان پیروان ادیان و مذاهب بوده است و در این کشور، همواره بر تقویت این ارتباط و حفظ حرمت مراکز دینی و مقدسات تاکید می‌‏شود. شاید به همین‌دلیل بود که شصت سال پیش، حضرت آیت الله العظمی بروجردی، عالم بزرگ مسلمانان و مرجع تقلید اعلای شیعه، کشور آلمان و شهر هامبورگ را برای تاسیس مسجد و مرکز مسلمانان اروپا در نظر گرفت. از آن زمان، مرکز اسلامی هامبورگ با حمایت مسئولان دولت آلمان، به نمایندگی مراجع بزرگ شیعه ایران و عراق به ترویج فرهنگ عقلانیت، صلح، اخلاق و معنویت در میان مسلمانان می‌پردازد.» امام و مدیر مرکز اسلامی هامبورگ در بخش دیگری از نامه، به حمله نیروهای پلیس به مساجد اشاره کرده‌ است:« بی‌شک اطلاع دارید که چند روز پیش، مساجد و سازمان‌های شیعه به دستور مقامات دولت فدرال مورد تفتیش قرار گرفتند. این اقدام، متاسفانه موجب بی‌احترامی به مسلمانان و کتاب آسمانی قرآن شد و جامعه مسلمانان آلمان را عمیقاً جریحه‌دار کرده است. بهتر بود که این اقدامات با حساسیت بیشتری انجام می‌شد تا مساجد و مسلمانان مورد اهانت قرار نگیرند. علاوه بر این، کاش تاریخ دیگری برای جست‌وجو در مساجد در نظر گرفته می‌شد. ماه مبارک رمضان برای مسلمانان اهمیت زیادی دارد. در حال‌حاضر، به دلیل شیوع بیماری کرونا و لزوم دوری از اجتماعات و پرهیز از برگزاری جلسات عبادی، مسلمانان از حیث روحی دچار ناراحتی هستند. این‌ اقدامات در حالی انجام شده است که همواره مسلمانان شیعه در احترام به قانون در جامعه پیشتاز بوده‌اند. بنابراین از شما که مسئول حفظ اتحاد و یکپارچگی شهروندان این کشور و معتقد به لزوم حفظ کرامت شهروندان جامعه هستید، درخواست می‏کنم تا به هر نحو که مناسب می‏دانید، برای جبران این حرمت‌شکنی به مسجد، قرآن و ماه رمضان اقدام کنید.»

بخش مشاور اسلامی بنیاد اویگن بیزر، پروژه‌ای با عنوان “ارتقاء دانش-تقویت مهارت‌ها ” دارد.  این پروژه، اطلاعات مفیدی درباره اسلام در آلمان، مسلمانان ساکن بایرن، آموزش اسلامی و همچنین ساختن پل‌های ارتباطی با مسلمانان در اختیار کارکنان شهرداری‌ها، کارکنان ادارات و خیریه‌ها می‌گذارد. هدف از این کار، آشنایی بیشتر شهروندان غیرمسلمان و مسلمان با یکدیگر و کمک به ادغام بهتر در جامعه بایرن عنوان شده است. حال دولت بایرن تصمیم گرفته است که با اهدای ۱۰۰ هزار یورو، از این پروژه حمایت کند.

یواخیم هرمان، وزیر امور داخله ایالت بایرن معتقد است که این پروژه می‌تواند به گسترش گفت‌وگوهای بین‌مذهبی و درک بهتر از تنوع فرهنگی کمک کند.

بخش مشاور اسلامی بنیاد اویگن بیزر تنها زیر نظر بنیاد اویگن بیزر فعالیت نمی‌کند، بلکه این بخش به صورت مشترک زیرنظر بنیاد روبرت بوش، بنیاد اویگن بیزر و همچنین مرکز اسلام و حقوق در اروپا در دانشگاه فردریش الکساندر فعالیت می‌کند. از ژانویه سال گذشته، این بخش درباره اسلام و زندگی مسلمانان به کارمندان شهرداری‌ها، خیرین، معلمان و کارکنان مهدکودک‌ها و مدارس، پناهجویان و …. مشاوره داده است. محور اصلی مشاوره این بخش، مسائل مربوط به زندگی روزمره مسلمانان است. در واقع این بخش تلاش می‌کند تا با آشنا کردن جامعه بایرن با اسلام، فرصت‌هایی را برای مشارکت مسلمانان در امور شهری، سلامت، امور مربوط به پناهجویان و … ایجاد کند و ارتباط میان مسلمانان و غیرمسلمانان را بهبود بخشد. همچنین در این پروژه، مشاوره‌هایی درباره مشارکت نوجوانان و جوانان مسلمان در جامعه، وظایف روحانیون مسلمان و همچنین امور کفن و دفن اسلامی به علاقمندان داده می‌شود. برگزاری کارگاه‌های آموزشی نیز از دیگر وظایف این بخش است.